WYBRANE LEKI KARDIOLOGICZNE 

„Przed użyciem zapoznaj się z treścią ulotki lub skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą”… My to zrobiliśmy – przeczytaliśmy wnikliwie ulotki popularnych leków kardiologicznych (a także wybrane publikacje książkowe i artykuły im poświęcone) oraz skonsultowaliśmy z farmaceutą. A wszystko to dla bezpieczeństwa naszych dzieci i z wrodzonej dociekliwości.

Lek w organizmie podlega następującym procesom:
L – uwalnianie (liberation),
A – wchłanianie (absorption),
D – dystrybucja (distribution),
M – metabolizm (metabolism),
E – eliminacja (elimination).
Schemat ten określa się mianem LADME. Pożywienie ma największy wpływ na wchłanianie i metabolizm leków, rzadziej na ich wydalanie. Aby nie zaburzać tych procesów, a w konsekwencji działania leku oraz aby uniknąć działań niepożądanych ważne jest by podawać każdy z leków we właściwy sposób – na czczo lub z odpowiednim rodzajem pożywienia/picia. Poniżej kilka przykładów, na jakie substancje uważać przy podawaniu leku.

lek z grupy inhibitorów konwertazy angiotensyny (ACEI, podobnie jak kaptopryl), stosowany w leczeniu nadciśnienia tętniczego i niewydolności krążenia. Leki z tej grupy działają poprzez zmniejszanie oporu obwodowego. Powodują też hamowanie przerostu lewej komory serca, cofanie się przebudowy naczyń, poprawę czynności tętnic wieńcowych. Stosowane m.in. w leczeniu przewlekłej niewydolności serca i kardiomiopatii rozstrzeniowej. W przeciwieństwie do kaptoprylu nie ma znaczenia, czy lek zostanie przyjęty przed, po czy w trakcie posiłku – jego skuteczność zostanie zachowana. W literaturze wskazuje się jednak, że nie jest wskazane popijanie inhibitorów ACE, a więc również lisynoprylu, dużą ilością soku z pomidorów oraz spożywanie go łącznie z papryką (ze względu na zawartość kapsaicyny, która wzmaga kaszel).

inhibitor konwertazy angiotensyny (ACEI, działanie opisane powyżej). Lek należy zażywać na pusty żołądek tj. najlepiej godzinę przed posiłkiem lub 2 godziny po posiłku. W czasie zażywania leku powinno się ograniczyć spożycie pokarmów bogatych w potas (np. pomidorów), nie powinno się też popijać go sokiem z pomidorów, ponieważ zwiększa to ryzyko wystąpienia m.in. zaburzeń rytmu serca i czynności nerek. Z tego samego powodu wskazane jest również ograniczenie spożycia substytutów soli kuchennej zawierających potas. Należy także ograniczyć spożycie papryki.
Mogą wystąpić niepożądane skutki uboczne przy jednoczesnym podawaniu inhibitorów konwertazy angiotensyny z lekami moczopędnymi (niedociśnienie-hipotensja, a w przypadku diuretyków oszczędzających potas – hiperkaliemia-zwiększenie stężenia potasu we krwi), beta-blokerami czy digoxiną.
diuretyk (lek moczopędny), oszczędzający potas, stosowany w leczeniu nadciśnienia tętniczego. Zaleca się przyjmowanie go w trakcie posiłku, by ułatwić jego wchłanianie. Może wpływać m.in. na działanie innych diuretyków, digoksyny (podnosi stężenie) i kwasu acetylosalicylowego oraz zaburzyć równowagę elektrolitową (patrz także działanie z kaptoprylem).
stosowany w leczeniu częstoskurczu komorowego i innych postacie tachyarytmii, czasem także u chorych z chorobą wieńcową serca. Odciąża pracę serca i może obniżać ciśnienie tętnicze. Pokarm zwiększa wchłanianie amiodaronu, z reguły więc zaleca się przyjmowanie go w czasie posiłku. Najważniejsze jest jednak, by być konsekwentnym i wybrać stałą porę jego podawania – po posiłku lub na czczo, ale zawsze tak samo. Należy ograniczać spożycie grejpfrutów i cytrusów zawierających furanokumarynę (np. limonka, pomelo czy niektórych gatunków hiszpańskich pomarańczy).
W czasie leczenia amiodaronem należy unikać ekspozycji na światło słoneczne lub stosować środki ochronne, ponieważ lek może powodować nadwrażliwość na promieniowanie UV. Lek może wpływać na funkcjonowanie tarczycy oraz działanie digoksyny i warfaryny.

hamuje zdolność płytek krwi do agregacji (zlepiania się) i tworzenia skrzepów. Jest lekiem przeciwpłytkowym stosowanym w prewencji zdarzeń sercowo-naczyniowych. Długotrwałe stosowanie może powodować niestrawność (dyspepsję) i uszkodzenie błony śluzowej żołądka. W celu uniknięcia tych objawów lek można przyjmować w trakcie lub po posiłku, popijając dużą ilością wody. Trzeba jednak uważać, by posiłki nie były wysokotłuszczowe, bo mogą obniżyć działanie leku. Miłorząb japoński, czosnek i cebula (składniki suplementów diety) nasilają działanie doustnych leków przeciwpłytkowych, w tym kwasu acetylosalicylowego. Należy wykluczyć także alkohol oraz napoje zawierające kofeinę (coca-colę, kawę), które zwiększają działanie leku. Kwas acetylosalicylowy może wpłynąć na zwiększenie stężenia glikozydów nasercowych takich jak digoksyna oraz zmniejszenie działania kaptoprylu.

organiczny związek chemiczny z grupy glikozydów, uzyskiwany z naparstnicy wełnistej. Zmniejsza częstość akcji serca, jednocześnie zwiększa siłę skurczów mięśnia sercowego. Stosowany m.in. w niewydolności serca oraz migotaniu przedsionków. Lek należy przyjmować o stałej porze, najlepiej na czczo, ewentualnie w trakcie posiłku. Wówczas należy jednak unikać spożywania pokarmów bogatych w błonnik (otręby, chleb razowy), gdyż mogą one zmniejszyć wchłanianie leku do krwi i w efekcie zmniejszać jego działanie terapeutyczne. Unikać lukrecji, wyciągu z żeń-szenia i dziurawca, które mogą z kolei nasilić toksyczne działanie leku i wywoływać m.in. zaburzenia rytmu serca. Należy kontrolować poziom digoksyny we krwi, przekroczenie dawki terapeutycznej może spowodować zatrucie. Inhibitory konwertazy angiotensyny oraz spironolakton mogą zwiększyć stężenie leku we krwi, wspólne ich stosowanie (a także stosowanie digoksyny razem z hydrochlorotiazydem czy furosemidem) może spowodować skutki uboczne.

lek moczopędny (diuretyk należący do grupy tzw. diuretyków pętlowych), obniżający ciśnienie, stosowany w niewydolności serca. Można go przyjmować niezależnie od posiłków, należy jednak unikać lukrecji, obecnej w cukierkach i tabletkach wykrztuśnych, która wzmacnia działanie diuretyku i nasila wydalanie potasu. Osobom przyjmującym diuretyki, w tym furosemid, zaleca się spożywanie żywności bogatej w potas (pomarańczy, bananów, ziemniaków, pomidorów) oraz kontrolę poziomu witaminy B1. Przyjmowanie furosemidu wraz z kaptoprylem lub lisynoprylem stwarza ryzyko niedociśnienia. Jednoczesne przyjmowanie z innymi lekami może powodować zaburzenia elektrolitowe: stosowanie ze spironolaktonem może powodować zwiększenie poziomu potasu, odwrotnie z kolei jest w przypadku łączenia leku z tiazydami (np. hydrochlorotiazydem) czy amiodaronem.

zmniejsza objawy nadciśnienia płucnego i poprawia tolerancję wysiłku, także u dzieci. Można stosować niezależnie od posiłków (najlepiej wg stałego schematu). Przyjmowanie wraz z jedzeniem może jednak opóźnić działanie leku. Sok grejpfrutowy oraz cytrusy zawierające furanokumarynę, mogą powodować zwiększenie stężenia sildenafilu w surowicy, a tym samym spowodować niedociśnienie. Zielona herbata także hamuje niektóre enzymy, które biorą udział w metabolizmie leku.
(lek z grupy beta-blokerów) powoduje spadek zapotrzebowania serca na tlen oraz zwolnienie częstości jego pracy i w konsekwencji spadek ciśnienia tętniczego (zwłaszcza skurczowego). Lek należy przyjmować na czczo. Posiłki bogate w tłuszcze (np. smażone jajka, masło, smalec) mogą przyspieszyć proces wchłaniania propranololu z przewodu pokarmowego i spowodować zwiększenie jego stężenia w osoczu (oraz pojawienie się skutków ubocznych np. bradykardii i hipotonii, zaburzeń rytmu i niewydolności serca). Leku nie należy popijać też mlekiem i sokami cytrusowymi (z grejpfruta, pomelo, limonki etc.). Produkty bogate w wapń (np. mak, sardynki w oleju, ziarna soi i białej fasoli, natka pietruszki, orzechy laskowe i jarmuż) mogą zmniejszać działanie leku. Należy uważać na łączenie go z amiodaronem i digoksyną.
organiczny lek moczopędny z grupy tiazydów, stosowany w leczeniu nadciśnienia tętniczego. Hydrochlorotiazyd można stosować niezależnie od posiłku (z lub bez niego). W czasie terapii należy ograniczać ekspozycję na słońce podczas przyjmowania leku (działanie fotouczulające). Należy ograniczyć pokarmy bogate w wapń, (np. mak, sardynki w oleju, biała fasola, natka pietruszki, orzechy laskowe i jarmuż), które spożywane razem z hydrochlorotiazydem mogą prowadzić do hiperkalcemii.
Zażywanie diuretyków tiazydowych powoduje zmniejszenie poziomu wit. z grupy B w surowicy. Podczas przyjmowania leku mogą wystąpić zaburzenia elektrolitowe, w połączeniu z innymi lekami także hipotonia. Leczenie tiazydami może zaburzać tolerancję glukozy. Ponadto lek należy ostrożnie stosować z inhibitorami ACE (ryzyko hiperkaliemii), nie pozostaje obojętne jednoczesne stosowanie z digoksyną (jej działanie może być nasilone), diuretykami (ryzyko hipotonii) i kwasem acetylosalicylowym, który obniża działanie hydrochlorotiazydu. Lek może zmniejszyć działanie doustnych leków przeciwzakrzepowych, np. warfaryny.
działa przeciwzakrzepowo, należy do grupy tzw. antagonistów witaminy K. To organiczny związek, będący pochodną kumaryny. Hamuje proces wytwarzania witaminy K, odpowiedzialnej za proces krzepnięcia krwi. Produkty z dużą ilością witaminy K osłabiają działanie leku. W dużych ilościach występuje ona m.in. w: kapuście, sałacie, brokułach, fasoli, kalafiorze, kalarepie, szparagach, awokado, soi, płatkach owsianych i jajach. Dieta stosowana w czasie przyjmowania leku powinna być zbilansowana, składniki odżywcze zrównoważone, a wit. K, podawana w ograniczonych (możliwie stałych) ilościach. Sok z żurawiny oraz sok z grejpfruta zwiększają z kolei działanie warfaryny, co może doprowadzić do krwawień. Wyciągi z zeń-szenia i dziurawca mogą hamować proces jej wchłaniania w organizmie. Alkohol nasila działanie warfaryny, co może zwiększać ryzyko krwotoku.
Praca poglądowa opracowana w oparciu o:
Literatura podstawowa:
1. Interakcje leków z żywnością i alkoholem, red. M. Jarosz, J. Dzieniszewski, Warszawa 2004
2. M. Jarosz, L. Wolnicka, M. Ryżko-Skiba, W. Respondek, E. Rychlik, Jak uniknąć interakcji pomiędzy lekami a żywnością?, Warszawa 2005
3. Interakcje leków z pożywieniem, red. Z. Zachwieja, [b.m.w.] 2016
4. M. Jarosz, J. Dzieniszewski, Uważaj, co jesz, gdy zażywasz leki. Interakcje między żywnością, suplementami diety a lekami, Warszawa 2016
5. A. Kargulewicz, Interakcje leków z żywnością (http://www.amazonkifederacja.pl/interakcje-lekow-z…/)
6. F.M. Szymański, K.J. Filipiak, Z. Krasiński, J. Reguła, M. Małecki, J. Sławek, Jaką dawkę kwasu acetylosalicylowego należy stosować w codziennej praktyce klinicznej? Wielodyscyplinarne stanowisko ekspertów, [w:] Choroby Serca i Naczyń 2016, 13 (3) (https://journals.viamedica.pl/…/article/view/48671/37752)
7. F.M. Szymański, Kwas acetylosalicylowy w gabinecie lekarza praktyka, Warszawa 2014
8. J. Bitner, Interakcje pomiędzy lekami kardiologicznymi i żywnością, Warszawa 2020 (https://dietetycy.org.pl/interakcje-pomiedzy-lekami…/)
9. I. Zieleń-Zynek, J. Kowalska, A. Będkowska-Szczepańska, G. Ziółkowski, M. Gąsior, B. Hudzik, B. Zubelewicz-Szkodzińska, Interakcje wybranych leków kardiologicznych ze składnikami diety, [w:] Folia Cardiologica 2019, 14 (1), s. 46–51 (www.journals.viamedica.pl/folia_cardiologica)
Charakterystyki Produktów Leczniczych dostępne w:
leki.urpl.gov.pl
Ulotki i opisy działania leków dostępne w serwisach:
medonet.pl
medicover.pl
gdziepolek.pl
doz.pl
mp.pl
leki.pl
i-apteka.pl
etwojfarmaceuta.pl
aptekagemini.pl
apteline.pl
dimedic.eu
wylecz.to
ktomalek.pl
sunfarm.p